Oudejaarsconference

De laatste blog van dit jaar, wil ik afsluiten met deze bijzondere foto's, gemaakt op de ochtend van Tweede Kerstdag. Er staat een behoorlijke wind, zodat alle foto's bewogen zijn. Maar de intensiteit van de kleuren is er niet minder om.



Oudjaarsdag zijn we begonnen met een heel bijzonder ontbijt bij Eli. Diverse soorten brood, kaas en vleeswaren, zure zult, veel soorten vis waaronder haring en zalm, een salade, en een jam, gemaakt van de beroemde en zeldzame multe. Deze abrikooskleurige framboos groeit in veenachtige gebieden in de bergstreken, en groeit ook in de vallei. Geen enkele Bessaker ( en ook geen enkele andere Noor) zal ons vertellen waar ze te vinden zijn; dat zijn goed bewaarde geheimen die nooit met een ander gedeeld worden. In het gebied van de Samen (inwoners van Lapland) is het verboden voor buitenstaanders deze vruchten te plukken; ze zijn het inkomen van de Samen. Ik hoop ze ooit zelf te kunnen plukken, en tot jam te verwerken.



2007... het jaar waarin we de stap hebben gezet en huis, haard, familie en vrienden in Nederland verruild hebben voor deze boerderij in Noorwegen. We hebben veel bijzondere dingen meegemaakt, en ik ben benieuwd wat 2008 ons brengen zal. In juli zal het eerste kalf geboren worden met Ress, een Oostenrijkse Fleckvieh-stier als vader, iets waar we erg naar uitkijken. In totaal zijn er nu 5 koeien drachtig van Ress. De bedoeling is, om wat grotere koeien te krijgen, met iets meer vlees op het lijf. Door het heterosis-effect dat ontstaat door het kruisen, krijg je gezondere en sterkere koeien die ook meer liters melk kunnen gaan geven. Een ander belangrijk punt is, dat de stieren die uit deze kruisingen geboren worden, meer opbrengen door een betere kwaliteit van het vlees. Ook in Noorwegen wordt het vlees ingedeeld in klasses volgens het EUROP-systeem. NRF-vlees valt bijna altijd onder O, (als je pech hebt, onder P), en Fleckvieh-vlees valt onder R of U.



Ik wil iedereen bedanken voor de enthousiaste reacties op de blog, dat werkt heel stimulerend, en ik vind het erg leuk dat het zelfs in Canada en Australie wordt gelezen. In het nieuwe jaar zal er genoeg gebeuren om over te schrijven. Arne-Johan, de veearts heeft Nijltje onderzocht en zijn veto uitgesproken zodat we in het nieuwe jaar afscheid van haar moeten nemen, veel eerder dan we hadden gedacht. En vlak voor kerst kreeg HEorSHE door haar wilde gedrag een ongeluk. In 1e instantie zag het er heel slecht uit, maar gelukkig is alles goed afgelopen.



Plannen maken is iets wat ik erg leuk vindt, en alhoewel ik niet aan goede voornemens doe, ben ik van plan een aantal plannen uit te voeren! Allereerst het filmhuis voor Bessaker; de eerste afspraak is gemaakt, en ik hoop in januari te kunnen beginnen. We beginnen rustig met 1 film per maand, dan zien we wel hoe het gaat lopen. Het 2de plan is het invoeren van "Arretjesdag"....dit zal de 1de of 2de zaterdag van juni worden, en we vieren dan dat de koeien voor het eerst naar buiten gaan. Dit is iets waar ik me erg op verheug, en ik hoop voldoende arretjescake te kunnen maken, om heel Bessaker te voorzien! Mensen die in het bezit zijn van het recept, mogen dit naar me mailen! Het 3de voornemen is, om met de volgende jaarwisseling, Noors te kunnen praten op een behoorlijk niveau! En natuurlijk het handmelken onder de knie krijgen, de o zo belangrijke handeling die vooraf gaat aan het aansluiten van de melkmachine. Hierbij wordt de melk van de koe gecontroleerd op ontstekingsverschijnselen. Ik vind het vervelend de koeien lastig te vallen met mijn gepruts, dus als iemand een rubberen uier voor me heeft, hou ik me aanbevolen!!



Tot slot willen we iedereen een gezond en gelukkig 2008 toewensen en hopen wij dat veel mensen Noorwegen gaan verkennen en bij ons komen logeren!

PuttPutt, het race-kalf...

Eindelijk is het donderdagavond half 8, en ik loop de stal uit om onze eerste logees bij de bushalte te verwelkomen. Het zijn Liny, de moeder van Johan, en Liesbeth, zijn zus. Maar de Noorse service kent geen grenzen; het kleine mini-busje waarin ze het laatste traject van de reis hebben afgelegd, rijdt al op de weg richting de boerderij, en de chauffeur rijdt zelfs door tot de voordeur.

Behalve flink wat turbulentie bij het landen in Trondheim is hun reis verder prima verlopen. Na het eten van een bordje rijstepap met zwarte bessensaus en een rondleiding door de stal, waar Johan bezig is om de laatste koeien te melken, is het tijd voor koffie en........kadootjes. We zijn nu in het bezit van 4 kilo nassiekruiden en sate-saus, dat we in Noorwegen niet tegen zijn gekomen. Ook hebben we nu ingredienten om zelf yoghurt te maken. Dan is het bedtijd; er wordt nog een kalf verwacht, en van mij mag het vannacht wel komen. De afgelopen 2 nachten ben ik ook al naar deze pink wezen kijken, maar het bleef bij onrustig gedrag. Liesbeth hoopte al een beetje, dat 1 van beide koeien later zou afkalven, dan zou ze de geboorte mee kunnen maken. Deze wens zal nu in vervulling gaan.

Om half 3 word ik wakker van iets, en besluit om alvast te gaan kijken en het 3 uur-alarm van de wekker niet af te wachten. En zowaar, de pink ligt op haar zij in een plas biest, en ik zie speeksel uit haar bek lopen. Er is nog geen pootjesblaas. Na overleg met een slaperige Johan, zet ik de wekker weer op 3 uur, en besluit om de afwas te gaan doen. Daarna is het tijd voor twee boterhammen met kaas, en een heerlijk kopje thee. Ondertussen komt Liesbeth beneden kijken wat er aan de hand is, en ik leg haar uit hoe de zaken ervoor staan. Omdat het nog uren kan duren voordat het kalf komt, gaat ze terug naar bed, en zal ik haar ophalen als het moment daar is. Om 3 uur lopen Johan en ik naar de stal, en zien we een kalf op de grup liggen. De moeder staat er een beetje verwezen naar te kijken, en ik slaak een uitroep van verbazing. Snel ren ik terug naar huis, en storm de slaapkamer in van Liny en Liesbeth. "Het kalf is er al" roep ik en met z'n 3en moeten we heel hard lachen. Zoals ik de geboorte van Big Boy heb gemist, mist Liesbeth "haar" kalf. Wij blijven ons verbazen over het gemakkelijke afkalven van het NRF (Norsk Rodt Fe). Met z'n 2en wrijven we het kalf droog en wachten op de biest die Johan probeert te melken. Daar heeft de pink geen zin in, en haar kwart liter biest wordt aangevuld met de biest voor Sterre. Ons streven is om minimaal 1 liter te geven, vlak na de geboorte, want de eerste biest is een enorme bron van voedingsstoffen die belangrijk zijn voor de weerstand van het kalf. Maar de melkmachine mag morgen het werk doen; een stuk makkelijker. Het is best wel zwaar om 1 a 2 liter biest met de hand te melken en ik zal eerlijk bekennen dat ik er maar een paar druppels uitkrijg.

Het kalf, dat een mooi zwart stiertje is, zal de naam krijgen van PuttPutt, genoemd naar de zwarte, supersnelle race-auto in het computerspelletje van Daniel, de zoon van Liesbeth en Martijn. Na dit nachtelijk intermezzo, duiken we met z'n allen weer lekker in ons bedje.

Tweede Kerstdag

Melkkoeien kennen geen weekend, en doordeweekse dagen, en ook geen Kerst. Dat realiseer ik me weer eens, als we 's morgens 7 uur richting stal gaan om te melken en allerlei andere werkzaamheden uit te voeren, die noodzakelijk zijn. Zoals Big Boy verhuizen. Hij is vandaag 2 maand oud, en oooooeeeervervelend. Op de foto kun je zien hoe brutaal hij kijkt. Als ik het kalverenhok schoonmaak, pakt hij voortdurend de (poep)trekker met zijn bek, of trekt de overall uit m'n laarzen. Ook heel hard met zijn kop tegen m'n benen beuken, is een favoriet spelletje. De week dat hij van de melk af werd gehaald, was hij helemaal niet om te harden, en ben ik af en toe het hok uitgevlucht. Maar kleine jongens worden groot; hij eet nu goed kuil en brok, en hij moet plaats maken voor Moriaantje die 's middags uit haar boxje mag en kennis gaat maken met allerlei "broertjes en zusjes". Dat is een hele onderneming voor zo'n klein ding; de eerste pasjes, en dan gelijk langs de stieren.......spannend allemaal!

's Middags is Sterre geboren: behalve haar bruinrode koppie, is haar lijfje verder wit, maar door het poepen in de moeder, heeft het nu de kleur van pindakaas. Na het droogwrijven verdwijnt er al behoorlijk wat van de smurrie, maar het duurt nog wel een tijdje voordat alles verdwenen is. Vanwege de kerst, noem ik haar Sterre. Pas de volgende dag zie ik dat het kolletje op haar koppie, de vorm heeft van een sterretje.

Eerste Kerstdag

Liefde is.............................elkaar wassen. Koe 125 loopt over van moederlijke gevoelens. Behalve een orenwasbeurt bij dochter Ronja, krijgt ook buurvrouw Droopy een uitgebreide behandeling. Koe 148 en Big Mama zijn altijd aan het harrewarren wie als eerste water mag drinken na het melken. Big Mama wint altijd........en daarna zijn ze weer de beste maatjes. Bij het laatste koppel hetzelfde verhaal. Nijltje kan met haar kop beuken wat ze wil, koe 139 drinkt altijd als eerste. Daarna wordt er druk aan elkaar gelebberd.

De onderlinge verstandhouding tussen de koeien, is iets dat ik boeiend vind. Vaak vraag ik me af, of ze familieleden herkennen. Er zijn een aantal moeders en dochters op stal, en toevallig staan ze op dit moment naast elkaar. De plaats van de koeien op de grup wordt bepaald door de datum van afkalven, en als er meerdere zijn die ongeveer dezelfde afkalfdatum hebben, is de tijdsduur van het melken van belang. Het melkstel dat wij via rails aan het dak van de stal, tussen de koeien hangen, is voor 2 koeien tegelijk. Omdat de ene koe in 3 minuten haar melk laat "schieten", en een ander in 7 minuten, probeer je dit op elkaar af te stemmen. Daarnaast speelt het karakter ook mee; een eigenzinnige koe zoals de moeder van Big Boy, kan niet overal naast staan. Zo wordt een paar keer per jaar, de stal opnieuw ingedeeld, en het verhuizen van koeien is 1 van de meest enerverende dingen. De koe is een gewoontedier met een ingenieuze ingebouwde klok, en ze houden niet van veranderingen, en al helemaal niet van een andere buurvrouw. Tot de rangorde bepaald is en ze aan elkaar gewend zijn, en dat gaat best wel snel.

Groot is mijn verrassing, als ik na de verhuizing een rondje door de stal loop, en op het bordje zie dat Hilde, die naast de The Queen staat, een dochter van haar is. Zouden ze elkaar herkennen? Misschien aan de lichaamsgeur! Johan denkt dat ze het niet van elkaar weten, dat ze familie zijn, wanneer ze elkaar wassen en ruzien bij het waterdrinken. Bij de andere dochters van The Queen, de 2-ling Hielke en Sietse, heb ik afgelopen najaar, buiten in de weide, nooit enige zusterlijke banden gezien. En dit geldt ook voor koe 125; haar dochter Ronja krijgt evenveel likjes als buurvrouw Droopy. Wij zullen nooit weten, wat de koe denkt en dat vind ik best wel jammer!

Wandeling door de vallei (3)

(Helaas is deze blog in de verkeerde volgorde geplaatst: eerst komt het intro, en daarna 1,2,3)


't Verlaten huis ziet er nog net zo uit als de laatste keer toen ik er was. Het huis zelf is niet veel bijzonders, 't is de plek en de schuur die 't de moeite waard maken. Het is echt een afgelegen plek; bij het enige andere vakantiehuis dat in de vallei staat, hebben we nog nooit iemand gezien. Ik speur rond om het begin van het pad te zoeken, dat je terugbrengt bij de boerderij.




In de bomen langs het pad, hangen overal nestkastjes. Deze zijn opgehangen door een man die hier 10 jaar geleden aan kwam varen. Hij kwam uit Nederland, legde zijn boot in de haven, bleef ongeveer een jaar, en hing de hele vallei vol met vogelhuisjes. Ik vraag me af wie hij was, en waar hij heen is gevaren, en of hij ooit terugkomt voor het onderhoud aan de nestkastjes.



Terug bij de boerderij, komen 2 pinken me vrolijk tegemoet lopen. Zij weten niet dat dit hun laatste week is, en dat maakt me ergens droevig. In de stal hebben 17 pinken een plaats gekregen, en deze 2 zijn nooit drachtig geworden. Wanneer het slachthuis volgende week 6 stieren op komt halen, gaan zij ook mee. Ik loop naar de stal om Big Boy zijn fles te geven. Als hij ca. 1.5 jaar is, wordt ook hij opgehaald door de slachterij. Het is iets waar ik nog erg aan moet wennen: het hele proces van geboren worden,

en groeien om vervolgens dood te gaan voor onze consumptie.

Wandeling door de vallei (2)

Waar het pad ophoudt, kan ik links, aan de andere kant van het riviertje, het huis zien liggen. Voordat ik daarheen ga, om via het andere pad weer naar huis te lopen, wil ik eerst kijken wat er aan het einde van de vallei is. Hier houden de elanden zich schuil, en ik vraag me af waar ze zich schuilhouden.



Ze leven van gras, knabbelen aan bomen, en hebben water nodig, het liefst ook nog om in te baden. Dit vinden ze niet in de bergen en de vallei dat de vorm van een hoefijzer heeft, wordt aan 3 kanten omsloten door bergen. In de opening van het hoefijzer ligt de boerderij, en daarachter het dorpje Bessaker met de haven. Deze plek is de enigste plek waar ze kunnen zijn, en voorzichtig betreed ik hun domein.



De grond is er heel ongelijk, en het is er vreselijk drassig. Er staan bijzonder gevormde bomen, en de heide staat in bloei. Her en der liggen grote rotsblokken, en overal zie ik bergjes elandenkeutels. Wanneer ik afdwaal en een paar elandenpaadjes volg, die allemaal naar de rivier lopen, vraag ik me af hoeveel paar elandenogen me vanuit de bosjes bekijken, en ik krijg een ongemakkelijk gevoel bij de gedachte aan een eventuele ontmoeting. Ik draai me om.........



en loop terug naar de rivier, waar ik doorheen waad om bij het huis te komen. Als je er middenin staat, ziet het er heel anders uit dan vanaf de kant. Dit zien de koeien, en de elanden als ze water gaan drinken.

Wandeling door de vallei (1)

Wanneer ik de voordeur opendoe, zie ik Pusen, de kat van Eli en Einar op de tractor zitten. Pusen is een echte boerderijkat: ze houdt van Massey.



Halverwege de vallei, kom ik Johan tegen; hij is aan het gieren. Als de tank leeg is, moet hij weer terug naar de boerderij, om de tank te vullen. Het zijn heel wat ritjes die hij zo per dag maakt.





Als ik verder wandel, zie ik het verlaten huis liggen; het komt steeds dichterbij, en ik vraag me af hoelang het al leeg staat, en wie er gewoond hebben. Mochten we ooit de boerderij kunnen kopen, zou het leuk zijn dit huis erbij te nemen. Het is een heerlijk plekje om te vertoeven, en te zien hoe de elanden tevoorschijn komen. Bovendien is het handig om er snurkende logees onder te brengen.

De geboorte van Moriaantje....

We zitten midden in de kraamweek: er staan 5 kalfjes op de agenda. Afgelopen maandagnacht ben ik 3x voor niets m'n bed uitgegaan, het kalf kwam uiteindelijk half 7 's morgens. Woensdagnacht was ik te laat, een enorm geloei kwam me tegemoet toen ik door het donker naar de stal liep. Op de grup lag een heel klein kalfje, nog helemaal in het vlies. Wel was het een eindje verder de grup op gekropen, en 3 koeien verder dan de moeder, was het met de poot vast komen te zitten in de roosters. Het geloei kwam van koe 152, die helemaal van streek was door dit wonderlijke ding achter haar poten. Het zijn beide 2 roodbruine stiertjes, en tot nu toe gaan ze door het leven als "de 2 naamlozen".

Toen Johan eind juli op de boerderij kwam, was Isabel net geboren, korte tijd daarna Annabel en Ibbeltje en een tweeling waarvan het koekalfje geslachtsloos bleek te zijn: een kween. Eind september kwam ik op de boerderij, en die 1de dag lag er een dode kalverentweeling op het erf waar ik iedere keer overheen moest stappen, om in de loods te komen waar alle spullen lagen opgeslagen. Deze aanblik op de 1de dag zal me nog lang bijblijven. Daarna zijn Big Boy, Brownie Boy en HEorSHE geboren. Dit zijn allemaal roodbruine en roodbruin met witte kalveren. Vanmiddag vond koe 131 het tijd worden voor een beetje variatie: in nog geen half uur floepte ze er een zwart kalfje uit: Moriaantje. Een klein schattig koekalfje met een paar witte vlekjes. We zijn benieuwd wat de rest van de week zal brengen.

Johan kent Kortjakje wel, maar Moriaantje niet en onder het eten van de hutspot zing ik het oude kinderliedje.

Wandeling door de vallei (intro)

Vanwege de foto's is dit verhaal in 4 gedeeltes, er kunnen nl. maar 5 foto's bij een blog).

Sivert, de zwager van Eli, is vroeger boer geweest. Sinds zijn vrouw ziek is, zorgt hij voor haar en runt een houtzagerij. 1x per jaar neemt hij vakantie: de eerste 3 weken van oktober gaat hij op elandenjacht.

Tina werkt bij de ICA in Bessaker. Vorige week reed ze van Trondheim naar huis en crashte bijna door 3 elanden die ineens midden op de weg stonden. Ze heeft geluk gehad, velen konden de auto naar de sloop brengen na een aanrijding met een eland.

Een paar weken geleden, liep Johan het huis uit, en stond oog in oog met een eland en haar jong.Ze stonden in Eli's aardappelveldje te wroeten naar achtergebleven aardappels, en gingen er snel vandoor toen ze Johan in de gaten kregen.

Als kind gingen we vroeger met ons gezin op zondagen vaak de bossen in, ik hoopte dan een nest honden of katten te vinden, om met de fles groot te brengen. Hier in Noorwegen heb ik ook al eens gedacht hoe het zou zijn, een elandenjong te vinden en groot te brengen tot het op eigen benen kan staan, hoewel het jong natuurlijk beter af is bij zijn eigen moeder, en ik het druk genoeg heb met alle kalveren die 1,5 week de fles van me krijgen.

Op de BBC keken we vaak naar Johnny Kingdom in Exmoor; hij verzorgde een hert dat door het leven ging met 3 poten, maar zich prima redden kon. Johnny speelt zelfs flyball met hem (of haar). Wanneer het hert ziek wordt, en doodgaat, lopen bij mij de tranen over de wangen, net als bij Johnny.

Wat weet ik over elanden, behalve dat ze tegen het vallen van de avond de vallei betreden, en grazen in de weides. Toen we in mei de boerderij voor het eerst bezochten, zagen we ze vanuit de tuin van ons toekomstige huis. Ook onderweg vanuit de auto, hebben we ze meerdere malen gezien. Maar waar zijn ze overdag, en hoe groot zijn de kuddes? Even googelen levert de volgende imponerende feiten op: de eland is een zeer groot hert, het is het grootste landdier van Noorwegen en ze zijn er al vanaf de prehistorie. De oudste rotstekeningen zijn 5000 jaar oud. Een volwassen stier kan wel 800 kilo wegen, een schofthoogte krijgen van 2 meter en 2,5 meter lang worden. Alleen stieren dragen geweien die 20 kilo kunnen wegen en een spanwijdte kunnen hebben van 2 meter. Ze hebben scherpe zintuigen wat betreft geuren en gehoor; met de wind mee is het onmogelijk om ze te benaderen. Een groot deel van het jaar leven ze alleen, de rest van de tijd leven ze in groepsverband. Na het 1de kalf, krijgen de vrouwtjes bijna altijd een 2-ling, ook 3-lingen komen wel eens voor. In Noorwegen en Zweden leven 300.00 tot 400.000 elanden. Johan heeft gehoord dat er in onze provincie (Sor-Trondelag) 20.000 zijn.

Op 1 van de laatste stralend mooie dagen in oktober, maak ik een wandeling door de vallei. Het einddoel is het verlaten huis achter in de vallei....daar zijn geen weides meer, en het wandelpad loopt dood. Daar begint elandenland........(vervolg: wandeling door de vallei 1, 2 en 3).

The Queen en de geboorte van HEorSHE

Ondanks hevige protesten van oma en Eli, is Johan bezig om een 2de kalverenbox in de silo op te bouwen. Voordat de pinken op stal kwamen, stonden er 2 boxjes op de grup, maar die zijn gedemonteerd, om plaats te maken voor de pinken. Big Boy en Brownie Boy brengen hun 1de week door met uitzicht op de enorme 2 rijkuilen, waar Johan iedere middag met een kleine tractor de kuil weghaalt voor alle dieren. Volgens oma en Eli is het notdone om kalfjes in een niet-geisoleerde omgeving op te laten groeien, zonder nabijheid van andere dieren. Wij vinden dat het veel beter is voor de pasgeborenen om op te groeien in een gezonde lucht. Oma praat geen engels, maar wij begrijpen haar heel goed: als ze haar portie melk komt halen, en ze aanstalten maakt om op het trapje te klimmen, dat voor de melktank staat, schiet ik haar te hulp. "Kalv, kald" moppert ze voor de zoveelste keer. Ik leg haar uit dat het maar voor 1 uke (week) is, maar vervolgens houdt ze een betoog waar ik geen jota van begrijp. Met veel "tusen takk" (letterlijk: duizendmaal dank), schuifelt ze weer terug naar haar huisje op het erf. Het standpunt van oma en Eli doet ons denken aan Liny, de moeder van Johan die op een boerderij is geboren, en het niet leuk vond dat haar vader de pinken nog buiten had staan. Ze verdraaide haar stem, en deed alsof ze belde namens de dierenbescherming, waarop haar vader vervolgens de pinken naar binnen haalde, dit tot grote opluchting van Liny.

Pas als wij bepaald hebben, welke pinken mogen blijven, en welke geslacht zullen worden, of verkocht zullen worden aan andere boeren, is er weer ruimte op de grup voor de 2 boxjes. Terwijl ik achter de laptop zit te werken aan een nieuwe blog, hoor ik een enorm geloei in de stal, en ik vraag me af waarom de koeien zo van streek zijn. Op dit tijdstip van de dag, horen ze rustig te zitten herkauwen, of een beetje te dutten. Ik heb geen zin om te gaan kijken, ook omdat ik weet dat Johan bezig is met de kalverenbox. Op dat moment klopt hij op het raam: "The Queen gaat kalven, en het gaat heel snel". Met een zucht sluit ik de laptop: dit wordt mijn 3de kalf. In de stal gekomen, schrik ik van de herrie. De stieren, die toch erg ver van de The Queen afstaan, maken enorm veel kabaal, en ook Nijltje loeit de longen uit haar lijf. Tijdens de geboortes van Big Boy en Brownie Boy gaven de andere koeien geen kik, en keken nauwelijks op of om. Ik verdenk The Queen er van dat ze de leidster is onder de koeien: ze is met haar 5 jaar nu de oudste, en ook veruit de grootste. Iedere keer als ik haar zie, ben ik onder de indruk van haar enorme uier, wel 2x zo groot als dat van de andere koeien. De weeën volgen elkaar snel op, en het snuitje steekt al uit The Queen. Wanneer ze weer gaat staan, floept alles terug: alleen de tong van het kalf, hangt uit de koe, een vreemd en een beetje eng gezicht, maar volkomen normaal, hoor ik later. Bij de volgende wee, helpt Johan een handje, zodat het kalf niet te hard op de roosters valt. Het is een raar kalf: het heeft de lange bouw van de moeder, en de voorpoten zijn dubbelgeklapt. Het kalf doet verwoede pogingen om erop te staan, maar slaagt daar niet in. Johan vertelt dat het vaker voorkomt en dat we de komende tijd het kalf fysiotherapie zullen moeten geven om de pezen wat op te rekken. In het ergste geval zullen er kokers om de pootjes moeten, maar meestal is het met een paar dagen in orde.

In de silo schuiven we het spartelende kalf in de box, Brownie Boy kijkt geinteresseerd toe. Ik kruip ook in de box om verder te gaan met het droogwrijven, en om te kijken wat voor kalf het nou precies is. Gezien de lengte van lijf en poten, denken we een stier, maar in de schemerige silo is het moeilijk te zien. "Je kunt toch wel een zakje vinden", zegt Johan, terwijl hij zich over de rand van de box buigt. Ik voel tussen de poten, en denk iets te voelen. Ik laat het aan Johan zien, maar het blijkt een tepel te zijn. "En stieren hebben ook tepels!", zucht Johan ongeduldig, "kijk dan eens onder de staart". Ik heb schoon genoeg van dit spartelende kalf met zijn! rare poten, en kruip uit het hok. "Kijk morgen zelf maar, als het licht is", mompel ik, toch wel beschaamd dat ik nog niet eens het geslacht kan bepalen. En zo komt het kalf aan zijn! naam: HEorSHE, omdat we de 1de dag niet weten wat het is. De volgende dag, terwijl ik de fles geef, en Johan de voorpoten strekt en vasthoudt, blijkt het mijn 1de koekalf te zijn. Na een paar dagen fysiotherapie kan ze op haar voorpootjes staan, en inmiddels is ze alweer bijna een maand oud. Vandaag zal de veearts haar onthoornen, dit gebeurt onder gehele narcose en plaatselijke verdoving. De aanzet van de hoorntjes zal worden weggebrand. Ik noem haar nog steeds HEorSHE, en ik weet dat er de komende weken nog veel kalveren zullen volgen.......5 in december en 4 in januari....... maar HEorSHE zal ik nooit vergeten!

Een zaterdag in Bessaker.....

Vandaag wordt de kerstverlichting in de lantaarnpalen opgehangen, en terwijl ik naar de ICA fiets voor de boodschappen, zie ik een enorm schip in de haven liggen. Het is bezig om "big-bags" te lossen, deze zijn voor de zalmkwekerij, en bevatten voer voor de zalmen. De ICA is het trefpunt voor Bessaker: er is een koffiehoek, waar allerlei aankondigingen hangen, en de loterijbriefjes worden er ingevuld. Op de terugweg kijk ik even bij ons toekomstige huis, de fiets is van Einar die druk aan het werk is. Zoals jullie kunnen zien, moet er nog veel gebeuren, en de opleverdatum schuift van oktober door naar kerst, en vervolgens door naar volgend jaar.

Johan is in de stal, hij scheert een aantal koeien, en ik ga me zo bezighouden met de bordjes die boven de koeien hangen. Er komt een insteekhoes op die ik met paperclips vastzet, waarin ik van de site van Tine, de melkfabriek, een uitdraai schuif die ik maandelijks, als de melkcontrole is gedaan, kan vervangen. Zo hebben we alle informatie per koe, heel overzichtelijk bij elkaar.

Vanavond eten we zuurkool, en in Noorwegen is dit witte kool, gekookt met suiker en zout.....het smaakt wat zoetig. De "echte" zuurkool zoals we die in Nederland kennen, bestaat hier niet.

Big Mama krijgt een kalf.........en haat melken.........

Omdat wij per 1 september de boerderij hebben overgenomen, zijn alle dieren, machines, weides, en de staat van de gebouwen, opnieuw getaxeerd. En wat blijkt: Big Mama is de duurste koe op stal. De prijs wordt mede gebaseerd op de avlsverdi (een soort fokgetal) van de moeder, en het geslacht gewicht. Als Big Mama 3 weken op stal is, begint ze te hummen, en ik vraag me af of ze uit haar hum is, omdat ze de weides mist, of omdat ze juist in haar hum is, vanwege het feit dat het voer voor haar neus komt te liggen, en ze er niet voor hoeft te lopen. Ze is direkt baas over buurvrouw 148, die ouder, en de moeder van Big Boy is. Dit verbaast Johan, want er kunnen niet veel koeien met de 148 overweg die net als Nijltje een extroverte koe is. Big Mama heeft een bepaald overwicht, en overgewicht, en ze maakt direkt korte metten met de grillen van haar buurvrouw. Een week voor de afkalfdatum gaat het gehum over in gejammer: ze ligt op haar zij, en trots toont ze haar uier, zo roze als een pasgeboren big. Er zijn meer koeien die kreunen: Ronja is een koe, die behalve onder het eten en melken, altijd kreunt. En dan is er Alie-Jen, een zwarte pink met een woeste krullenkop, en zeer vreemde trillende ogen. Ze maakt hele harde kreunen, altijd in series van 2 of 3. Vanwege haar wat enge kop, heb ik "aliën" als uitgangspunt genomen voor haar naam.

Vlak voordat ik naar Noorwegen vertrok, volgde ik bij Marente Hupkes in Voorst een workshop koeknuffelen. Na een rondleiding op de boerderij en een sessie intuitief schilderen, ga je de weide in, waar Holstein Frisians (nr. 1 melkkoe ter wereld), vreedzaam zitten te herkauwen. Je gaat tegen zo'n koeienlijf aanzitten en wanneer je dan je ogen sluit, is het net alsof je op een luchtbed op zee dobbert. Zo'n koeienlijf deint heerlijk op en neer en in haar buik hoor je allerlei borrelende geluidjes. Als je dan de koe begint te aaien, kan ze in trance raken, haar ogen zakken langzaam dicht en de kans bestaat dat ze languit op haar zij gaat liggen en de meest idiote geluiden maakt. Het is mij daar overkomen en ik keek verschrikt om me heen. Ik dacht dat de veearts moest komen, maar Marente duidde met haar hoofd dat alles oke was. Even later kwam een andere koe aangesukkeld, en kwam "mijn" koe weer bij haar positieven. Een hele bijzondere ervaring, en voor de mensen die meer willen weten: het is te vinden onder www.marentehupkes.nl. Misschien dat ik in de toekomst deze workshops ook ga geven, als ik ooit m'n Noors onder de knie krijg, en op dit moment lijkt Big Mama me een hele geschikte kandidaat. Ze jammert zo hard, dat Johan uit het melklokaal komt, om te kijken wat er aan de hand is.

De volgende morgen, onder het het melken, komt er om de paar minuten een pies met wat bloed erin. Johan voelt dat de banden zijn gedaald, en denkt dat het kalf snel komt. Big Mama, je bent een engel, nu hoef ik vannacht m'n bed niet uit!
Na het ontbijt, ga ik weer kijken, en ja hoor, ze ligt op haar zij met de pootjesblaas al zichtbaar.Ik waarschuw Johan, en installeer me met de camera: deze keer zal ik de geboorte vastleggen, wat me bij Big Boy niet gelukt is. De weeën komen steeds sneller, en Big Mama loeit het uit. Het schuim staat haar op de bek. Ze probeert ook haar kop op de grond te leggen, maar daar steekt koe 148 een stokje voor: ze raspt met haar tong over de kop van Big Mama, zodat haar kop overeind blijft. Waarschijnlijk is het niet gepast voor een koe om je zo te laten gaan! De andere koeien geven geen kik, en gaan gewoon door met hun herkauwaktiviteiten, of zitten heerlijk te dutten. Na een uur weeën, zit er geen schot in de zaak, alleen 2 klauwtjes zijn te zien en een klein stukje van het snuitje. Bij de volgende wee, helpt Johan een klein beetje mee: als de kop eruit is, gaat het heel snel. Er ligt een mooi roodbruin stiertje op de grond, heel wat kleiner dan Big Boy. Dit kalfje vind ik echt schattig, niet zo'n lummel als Big Boy die na een paar dagen beide voorpoten op de rand van de box legt, als ik de fles wil geven, en probeert om uit de box te komen. Dit stiertje zal ik "Brownie Boy" noemen, vanwege zijn prachtige roodbruine kleur.

Na 2x melken gaat het mis: Big Mama heeft de knop omgezet en besloten dat ze het helemaal niets vindt, uitgerekend op de avond dat wij uitgenodigd zijn voor de verjaardag van Einar. Johan zet beide poten vast met de beugels, zodat ze niet meer kan trappen, maar ze is door het dolle heen. Een hand op haar uier leggen, is al teveel. Ze blijft van links naar rechts lopen, zodat Johan meerdere malen opzij rolt, om geen trap te krijgen. Na een uur, stoppen we ermee: we zijn doodop van de spanning. Het is gelukt om haar 1 minuut te melken, terwijl het er ca. 5 zouden moeten zijn. Morgen moeten we maar zien hoe het verder moet, en een oplossing proberen te vinden, anders wordt het een enkele reis slachthuis. We hebben goede hoop dat ze bijdraait: Big Mama is in wezen een hele rustige koe. Maar haar uier is nog erg strak, en haar beide voorste spenen staan wijd uit elkaar; dit veroorzaakt een zuigend geluid als Johan het melkapparaat aansluit. Het is dit zuigende geluid dat haar de kop doet heffen, en in haar ogen zie ik pure angst. De week daarna, zit ik op m'n hurken voor Big Mama, met een emmer met brokjes. Dit leidt haar even af, en zodra ze in paniek weer haar kop heft, en aanstalten maakt om een trap te geven, begin ik zachtjes tegen haar te praten, en duw de schep met brokjes tegen haar bek. Heel vermoeiend, maar het werkt: na een week hoef ik al geen mantra's meer te mompelen, en kan ik de brokjes bij haar achterlaten, en verder gaan met andere werkzaamheden. Johan probeert het een keer zonder beugels, maar dan is het gelijk mis, en ligt het melkstel op de grond. Voor wat de toekomst betreft: we zullen zien of de duurste koe op stal het ooit normaal gaat vinden om gemolken te worden en we brokjes en beugels achterwege kunnen laten. Big Mama ligt na het melken, zoals gewoonlijk, weer luid te jammeren en is zich van geen kwaad bewust.